Ngày 30/7/2015 tại Đà Nẵng, Tổng cục Năng lượng (Bộ Công thương) đã phối hợp với Hội KH&CN sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam (VECEA) tổ chức Hội nghị tổng kết 05 năm triển khai Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả - được Quốc hội khóa XII ban hành năm 2010, có hiệu lực từ ngày 1/1/2011. Tham dự Hội nghị có ông Đặng Huy Cường – Tổng cục trưởng Tổng cục Năng lượng; ông Trịnh Quốc Vũ – Vụ trưởng Vụ KHCN & TKNL Tổng cục Năng lượng; ông Đỗ Hữu Hào – nguyên Thứ trưởng Bộ Công thương, Chủ tịch VECEA, các đại biểu đại diện Văn phòng Chính phủ, các Vụ, Cục liên quan của Bộ Công thương, Bộ Tư pháp, Bộ GTVT, Bộ Xây dựng, đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam, các Sở Công thương, KH&CN, GTVT, XD, các Trung tâm Khuyến công & Xúc tiến thương mại các địa phương.

Hội nghị đã thảo luận, xem xét hiệu quả triển khai thi hành Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong 5 năm qua, nhận diện các rào cản và đề xuất giải pháp để tham mưu Chính phủ, các Bộ ngành xây dựng các chính sách phù hợp để thực hiện trong thời gian tới.

Đánh giá chung về tình hình sử dụng năng lượng của Việt Nam, tham luận của các chuyên gia tại Hội nghị đều gặp nhau ở điểm chung khi nhìn nhận hiệu quả sử dụng năng lượng của nền kinh tế còn thấp. Trong khi đó, hiện nay Việt Nam đã thuộc nhóm các nước có cường độ năng lượng lớn nhất thế giới, chỉ sau Trung Quốc, riêng cường độ năng lượng trong các ngành công nghiệp hiện cao nhất thế giới. Với nhu cầu năng lượng ngày càng tăng cao trong khi các nguồn năng lượng sơ cấp trong nước suy giảm theo thời gian, nguy cơ thiếu hụt năng lượng là rất lớn.

Trước thực trạng đó, khi Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được Quốc hội ban hành, toàn xã hội đã nhanh chóng có sự quan tâm và những chuyển động tích cực. Đánh giá về bộ Luật này, các chuyên gia đều thống nhất về những mặt tích cực như sự phù hợp với xu hướng chung của thế giới, ban hành vào đúng thời điểm, đáp ứng các yêu cầu cấp bách của Việt Nam. Luật cũng đã được xây dựng theo phong cách hiện đại, không theo cấu trúc của một bộ luật khung như trước đây mà đã đi vào chi tiết hóa, cụ thể hóa tối đa, để trên cơ sở đó đảm bảo tính khả thi cao.

Qua hơn 4 năm có hiệu lực thi hành, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã có tác động sâu rộng trong toàn xã hội. Ở cấp độ quốc gia, Chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã được phê chuẩn, triển khai thực hiện mạnh mẽ; ở cấp độ các ngành, các địa phương, các tổ chức, doanh nghiệp cũng đã có nhiều hoạt động phong phú được tổ chức nhằm cụ thể hóa các nội dung được phát động trong Chương trình mục tiêu quốc gia.

Hoạt động truyền thông, giáo dục, nâng cao nhận thức của cộng đồng đã huy động được sự tham gia đông đảo và toàn diện của các cơ quan, ban ngành, từ các cơ quan của Chính phủ, các Bộ ngành, địa phương, các cơ quan doanh nghiệp, đặc biệt là sự tham gia tích cực của các cơ quan truyền thông, góp phần đắc lực đưa thông tin lan tỏa sâu rộng vào cộng đồng xã hội. Theo điều tra ban đầu, đến nay đã có hơn 85% dân số Việt Nam được tiếp cận, biết và hiểu về tiết kiệm năng lượng. Các kiến thức về tiết kiệm năng lượng cũng đã được đưa vào các chương trình đào tạo, các giờ sinh hoạt ngoại khóa tại các trường học - hoạt động này được tin tưởng sẽ mang lại những hiệu quả lâu dài và bền vững khi xây dựng được ý thức tiết kiệm năng lượng ngay trong trong lứa tuổi hình thành nhân cách của các em học sinh.

Về các hoạt động thúc đẩy thị trường thiết bị hiệu suất cao, Hội nghị đã ghi nhận những hiệu quả bước đầu, với hệ thống các văn bản pháp lý, các tiêu chuẩn, các phương pháp thử nghiệm được ban hành. Đến nay đã có 7 cơ sở thử nghiệm được Bộ Công thương ủy quyền để thử nghiệm các sản phẩm đăng ký dán nhãn năng lượng. Hoạt động dãn nhãn được triển khai quy mô rộng, đã đạt được kết quả khả quan với tổng số 634 công ty, 13 chủng loại sản phẩm và 6268 sản phẩm đã được dán nhãn tiết kiệm năng lượng. Quan trọng hơn, nhận thức và sự quan tâm của người tiêu dùng cũng được cải thiện rõ rệt, người dân đã chủ động chọn mua các sản phẩm tiết kiệm năng lượng chứ không chỉ quan tâm thuần túy về giá cả hay thương hiệu như trước đây.

Các hoạt động về áp dụng quy chuẩn tiết kiệm năng lượng cho các công trình xây dựng và trong hoạt động giao thông vận tải cũng được đánh giá có những chuyển động tốt. Bộ Xây dựng đã ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn về năng lượng cho các tòa nhà xây dựng mới, tổ chức các hoạt động giới thiệu các thiết bị, công nghệ tiết kiệm năng lượng và khuyến khích ứng dụng cho các tòa nhà. Về tiết kiệm năng lượng trong ngành Giao thông vận tải, được đánh giá là ngành tiêu thụ năng lượng chỉ xếp thứ 2 sau ngành công nghiệp, các chuyên gia đề nghị cần tiếp tục thực hiện việc quy hoạch các tuyến vận tải, quản lý phương tiện giao thông và xây dựng các chương trình sử dụng năng lượng thay thế để tiết kiệm và nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng.

Trong hoạt động đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý năng lượng và kiểm toán năng lượng, trong 05 năm qua, Bộ Công thương đã tổ chức đào tạo và cấp 2200 chứng chỉ quản lý năng lượng, 250 chứng chỉ kiểm toán viên năng lượng; xây dựng, ban hành 02 bộ tài liệu chuẩn về đào tạo kiểm toán viên năng lượng, tổ chức đào tạo cho các đơn vị cung cấp thiết bị cho hoạt động sản xuất công nghiệp.

Về hoạt động kiểm toán năng lượng, trong 05 năm qua, hoạt động này cũng đã được triển khai với quy mô tăng dần qua từng năm, đến nay đã kiểm toán được trên 100 doanh doanh nghiệp, hiệu quả khi thực thi các giải pháp được đề nghị đạt mức tiết kiệm năng lượng khoảng 15 – 19%.

Với tất cả những nỗ lực của các cấp, các ngành, trong 05 năm qua, hiệu quả tiết kiệm năng lượng của cả nền kinh tế được ghi nhận ở mức khoảng 6% tổng mức sử dụng năng lượng, tương đương khoảng 11,88 triệu TOE. Tiềm năng tiết kiệm năng lượng của Việt Nam được đánh giá vẫn còn rất lớn, có thể đến 30% tổng mức tiêu thụ năng lượng.

Bên cạnh các kết quả đã đạt được, Hội nghị cũng nhìn nhận một số hạn chế, khó khăn trong hoạt động thi hành Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, như nguồn kinh phí từ ngân sách Nhà nước hỗ trợ hoạt động này còn hạn chế, lộ trình dãn nhãn tiết kiệm năng lượng còn khó khăn, nhận thức của cộng đồng còn hạn chế, ảnh hưởng của suy thoái kinh tế khiến các doanh nghiệp khó khăn về nguồn vốn trong việc chuyển đổi công nghệ, cơ chế hỗ trợ các doanh nghiệp cũng chưa có tính khuyến khích cao...

Tại Hội nghị, đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam, ông Trần Viết Nguyên - Phó Trưởng Ban Kinh doanh đã trình bày tham luận về hoạt động tiết kiệm điện của EVN trong giai đoạn 2011 - 2015. Tham luận đã nêu bật các nỗ lực và kết quả trong hoạt động này của toàn ngành điện. Theo đó, với nhiều giải pháp được thực hiện, trong giai đoạn 2011 - 2014, tỷ lệ tiết kiệm điện so với điện thương phẩm của toàn EVN lần lượt qua các năm là 1,42, 1,61%, 2,46% và 2,34%; sản lượng điện tiết kiệm bình quân mỗi năm đạt 1,9 tỷ kWh. Hiệu quả từ hoạt động tiết kiệm điện cũng góp phần cũng tác động tích cực đến kết quả công tác giảm tổn thất điện năng - liên tục thực hiện thấp hơn chỉ tiêu kế hoạch nhà nước giao, từ 9,23% năm 2011 xuống còn 8,87% (2013), 8,49% (2014) và phấn đấu còn 8,00% (2015). Tham luận cũng nêu một số khó khăn thách thức trong công tác này, như nhận thức của một số bộ phận người dân và doanh nghiệp về chủ trương sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả còn hạn chế; hệ số đàn hồi (tỷ lệ tốc độ tăng nhu cầu điện/tốc độ tăng trưởng GDP) của Việt Nam vẫn còn cao, thể hiện hiệu quả sử dụng điện còn thấp của nền kinh tế; phụ tải của một số ngành, lĩnh vực tăng đột biến, vượt quy hoạch cũng là một khó khăn trong công tác này; nguồn vốn, tín dụng đầu tư cho các giải pháp tiết kiệm năng lượng còn hạn chế; chưa ban hành định mức tiêu hao năng lượng/một đơn vị sản phẩm của các ngành sản xuất công nghiệp; công tác kiểm tra và giám sát chưa thường xuyên, mức xử phạt chưa đủ tính răn đe...

Trên cơ sở các ý kiến phát biểu và tham luận, ông Đặng Huy Cường - Tổng cục trưởng Tổng cục Năng lượng đã phát biểu kết luận Hội nghị. Ông đánh giá cao và cảm ơn các chuyên gia trong và ngoài ngành Công thương, các chuyên gia độc lập đã có nhiều ý kiến phân tích xác đáng, đóng góp ý kiến tại Hội nghị. Ông thống nhất ghi nhận những hiệu quả tích cực trong việc triển khai thi hành Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong những năm qua, với hệ thống văn bản pháp quy được ban hành, sự tham gia tích cực của toàn xã hội. Tuy nhiên ông cũng đề nghị cần tiếp tục nghiên cứu đóng góp để xây dựng tiêu chí đánh giá chuẩn xác hơn về hiệu quả tiết kiệm năng lượng, bởi hiện nay chủ yếu được tính trên cơ sở so sánh giữa dự báo và thực tế tiêu thụ. Trong thời gian tới, với tốc độ tăng trưởng ngày càng cao về nhu cầu năng lượng sơ cấp trong khi nguồn năng lượng ngày càng suy giảm, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được xác định là chiến lược quan trọng để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Về hoạt động tuyên truyền tiết kiệm năng lượng, ông ghi nhận trong nỗ lực chung trong hoạt động này, nhưng cũng chỉ ra thực tế là trong thời gian qua, chỉ có các hoạt động tuyên truyền tiết kiệm điện được tổ chức thực hiện bài bản, quy mô, còn tuyên truyền tiết kiệm với các năng lượng khác vẫn còn khá khiêm tốn. Ông đề nghị cần tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa các hoạt động này để tăng cường xây dựng nhận thức của cộng đồng về tiết kiệm năng lượng, hướng đến những hiệu quả cao hơn trong hoạt động này.